Ovo je organski sistem čovječijeg tijela koji uspostavlja vezu sa vanjskim svijetom i sredinom u kojoj živimo. Neprestano nas obavještava o promjenama koje su važne za rad i život organizma.
Ovaj sistem sačinjavaju:
- centralni nervni sistem sa perifernim živcima
- somatski (autonomni) nervni sistem
- osjetila (čula).
Osnovu grade nervnog sistema čini nervna ćelija i njeni produžeci. One grade jednu od osnova nervnog sistema takozvanu sivu masu a za razliku od pomenute takozvane bijela masa ne sadrži ni jednu ćeliju već je izgrađena od nervnih vlakana.
CENTRALNI NERVNI SISTEM
Dio centralnog nervnog sistema koji se nalazi u kičmenom kanalu zovemo kičmena moždina, a dio smješten u lobanji zovemo mozak. Kičmena moždina je nalik na uže debelo od 8-10 mm koji ne prolazi čitavom dužinom kičmenog kanala. Dužina joj je različita a u prosjeku iznosi od 40-45 cm. U poredenju sa mozgom u kičmenoj moždini siva masa je u sredini a bijela spolja. Iz prednjih rogova sive mase polaze motorni živci (pokreti) a iz stražnjih rogova senzibilni (osjet).
Jajolikim zadebljanjem senzibilnog živca dolazi do spajanja u spinalni (moždinski) živac, gdje dolazi do napuštanja kičmenog kanala. Nakon toga spinalni živac se dijeli na prednju i zadnju granu. Ukupno ima 31 par ovih živaca koji se međusobno prepliću i prave živčane spletove. Mozak se u cjelini nalazi u lobanji i sastoji se od velikog i malog mozga i moždanog stabla. Veliki se mozak sastoji od dvije hemisfere – desne i lijeve. Moždanom stablu pripadaju medumozak, srednji mozak, most i produžena moždina. Kičmeni kanal i lobanjska duplja međusobno komuniciraju pomoću velikog potiljačnog otvora. Mozak i kičmenu moždinu štite tri ovojnice. Vanjska je od čvrstog vezivnog tkiva, unutarnja je mehka ovojnica u kojoj se nalazi mnogo žila za ishranu centralnog nervnog sistema (CNS), a treća je nježna kao paučina. Prostori između ovojnica, mozga i kičmene moždine ispunjeni su manje više bistrom tekućinom (likvor) čiji je zadatak da živce štiti od udaraca i da sakuplja otpadne tvari koje nastaju pri izmjeni u živčanim ćelijama.
Među živcima možemo razlikovati sive koje su bez jezgre i bijele sa jezgrom. Bijeli su valjkasti i u promjeru od 0,002-0,02 mm a dužine do jedan metar.
AUTONOMNI (SAMOSTALNI) NERVNI SISTEM
To je dio nervnog sistema koji upravlja onim funkcijama ljudskog organizma koje su od važnosti za život i ne odvijaju se pod uticajem naše volje. Sastoji se od dva dijela:
- simpatički
- parasimpatički.
Simaptički nervni sistem (simpatikus) povećava krvni pritisak, ubrzava rad srca, povećava izmjenu tvari u organizmu, povećava nivo šećera u krvi, Širi zjenice i koči rad utrobnih organa.
Parasimpatikus (parasimpatički nervni sistem) širi krvne sudove, snižava krvni pritisak, usporava rad srca, pospješuje rad utrobnih organa i usporava izmjenu tvari u organizmu. Simpatikus biva podražen adrenalinom kojeg proizvodi nadbubrežna žlijezda a parasimpatikus acetil-holinom.
